Ευγένιος Ευγενίδης, ένας Θρακιώτης ευπατρίδης πολίτης του κόσμου

Ευγένιος Ευγενίδης

     Ενας ιδιοφυής εφοπλιστής, μεγαλέμπορος και επιχειρηματίας διεθνών προδιαγραφών ,ένας ευπατρίδης με μεγάλη καρδιά ήταν ο Ευγένιος Ευγενίδης. Οργάνωσε για πρώτη φορά , στη νεώτερη ιστορία της εμπορικής ναυτιλίας, τις θαλάσσιες μεσογειακές γραμμές των σκανδιναβικών χωρών Σουηδίας και Φιλανδίας καθώς και της Πολωνίας.

Επίσης ήταν ιδρυτής της μεγάλης υπερατλαντικής εταιρίας <<Home Lines>>, με την οποίαν επετεύχθη η σύνδεση της Ελλάδας με τη Βόρεια και Νότια Αμερική .

     Ο Ευγένιος Ευγενίδης του Αγαπίου και της Χαρίκλειας, το γένος Αφεντάκη, γεννήθηκε στο Διδυμότειχο του Νομού Εβρου στις 22 Δεκεμβρίου 1882. Ο πατέρας του ήταν ανώτατος δικαστικός και φρόντισε , από νωρίς , να λάβει ο γιος του καλή αγωγή, εμπνέοντας ταυτόχρονα σ' αυτόν τα βασικά στοιχεία μιας ευρείας ανθρωπιστικής μόρφωσης.

Εγκατάστασις στην Κωνσταντινούπολη

 

     Μετά τις εγκυκλίους σπουδές στο Διδυμότειχο, ο πατέρας του τον προέτρεψε να σπουδάσει στην Κωνσταντινούπολη, στη Ροβέρτιο σχολή των Ρωμιών της Πόλης. Εκεί ενισχύθει η οξεία ευφυΐα του και η πολυσχιδής προσωπικότητά του.
     Σε ηλικία 20 ετών ο Ευγενίδης είναι ήδη απόφοιτος. Από τον καιρό εκείνο, ο νεαρός ονειροπόλος Ευγενίδης έχει ήδη οραματιστεί τη δυνατότητα ν΄ αποκτήσει η Ελλάδα μεγάλα ναυπηγεία, εφάμιλλα των πιο γνωστών του κόσμου. Αφιερώθηκε στον επιχειρηματικό στίβο της Κωνσταντινούπολης, της εποχής εκείνης. Σε ηλικία μόλις 24 ετών αναλαμβάνει τη διεύθυνση του μεγάλου πρακτορικού οίκου <<Ρεππερ>> της Κωνσταντινούπολης.

     Πολύ νωρίς διαφαίνεται το ανήσυχο του χαρακτήρα του και η ευρύτητα των προθέσεών του. Η επιτυχία δεν τον καθηλώνει στο γραφείο , όπου θα μπορούσε να απολαμβάνει την ηρεμία κα την ασφάλεια . Άρχισε ν΄ ασχολείται με την εισαγωγή ξυλείας στην Κωνσταντινούπολη και επειδή το λιμάνι της Πόλης δεν επαρκούσε , ιδρύει ναυπηγείο στον Κεράτειο κόλπο, όπου και ναυπηγεί 24 φορτηγίδες για να εξυπηρετήσει τις επιχειρήσεις του.

      Ο ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς γράφει για τον Ευγενίδη <<...όταν τον πρωτογνώρισα ως γενικό  πρόξενο της Φιλανδίας στην έπαυλη της Γλυφάδας , μου εξομολογήθηκε ότι ονειρευόταν ν΄ αποκτήσει πολλά χρήματα , όχι για τον εαυτό του μόνο αλλά για να μπορεί να φαίνεται χρήσιμος και στους άλλους . Και το έκανε ως καλός χριστιανός και πατριώτης, αθόρυβα και μυστικά .Πλήρωνε εκδόσεις, χρηματοδοτούσε αποστολές, έδινε υποτροφίες και όπως ο Αντρέας Συγγρός είχε λίστα με φτωχούς τους οποίους βοηθούσε....Μάλιστα λέγεται ότι ξεκινούσε τις μηνιαίες του υποχρεώσεις από αυτούς...!

   Μέχρι το 1922 καθίσταται ένας από τους πλέον αξιόλογους παράγοντες στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή ο Ε. Ευγενίδης αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Πόλη και να εγκατασταθεί στον Πειραιά . Το Φεβρουάριο του 1923 αναλαμβάνει τη γενική πρακτόρευση της Σουηδικής Ανατολικής Γραμμής. Το οργανωτικό του δαιμόνιο και η επιχειρηματική του ιδιοφυΐα λάμπουν και πάλι. Η επιμονή του , η εργατικότητά του και η αντοχή του εκπλήσσουν τους πάντες. Το γραφείο του έχει γίνει και το υπνοδωμάτιό του. Δεν αναπαύεται παρά μόνο τόσο ώστε να μπορέσει να εργαστεί ακόμη περισσότερο. Έτσι παρασύρει και τους συνεργάτες του.

      Και βέβαια τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν. Το Σκανδιναβικό πρακτορείο, το οποίο διαχειρίζονταν τα συμφέροντα της Σουηδικής Ανατολικής Γραμμής εις την Εγγύς Ανατολή καθίσταται ο υποδειγματικός πρακτορικός οργανισμός για ολόκληρη τη Μεσόγειο. Οι σχέσεις της Ελλάδας με τις αγορές των Σκανδιναβικών αυτών χωρών γίνονται περισσότερο στέρεες και αποδοτικότερες. Τα εθνικά μας προϊόντα οδεύουν πλέον προς τη Σουηδία κατ΄ ευθείαν από το λιμάνι του Πειραιά. Ο Ε. Ευγενίδης έχει ανοίξει μία πόρτα από την οποία ο πλούτος εισρέει στη χώρα μας. Είναι ο επιχειρηματίας της ευρείας δραστηριότητας που μπορεί να παίξει ρόλο στη διαμόρφωση της οικονομίας της Ελλάδας. Και το ρόλο αυτό τον διαδραματίζει με τα βαθύτερα πατριωτικά συναισθήματα..

     Παράλληλα με τις λοιπές επιχειρηματικές δραστηριότητες οι οποίες συμπεριελάμβαναν την πρακτόρευση και διαχείριση πλοίων ξένων εταιριών, το 1937 ο Ευγενίδης αγόρασε το πρώτο του σκάφος, το υπό ελληνική σημαία Α/Π "Αργώ", ξεκινώντας επίσημα πια τη δράση του στο χώρο του εφοπλισμού. Το πλοίο αυτό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου βυθίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο έξω από το λιμάνι του Cape Town, στην Νότια Αφρική. Γενικότερα αξίζει να σημειωθεί ότι τη δεκαετία 1929-1939 ο Ευγένιος Ευγενίδης διετέλεσε πρόεδρος πολλών ελληνικών και ξένων ναυτιλιακών επιχειρήσεων και οργανισμών.

     Λίγο πριν την κατοχή της χώρας μας από τα στρατεύματα των εισβολέων, ο Ευγενίδης φεύγει από την Ελλάδα μεταφέροντας μαζί του και τις επιχειρηματικές δραστηριότητές του. Αρχικά φτάνει στην Αίγυπτο και από εκεί στην Νότια Αφρική και εγκαθίσταται στην πρωτεύουσα του Cape Town όπου και οργανώνει ιδιαίτερο πρακτορείο το οποίο με το ιδιόκτητο φορτηγό του "Αργώ" λειτουργεί τακτική γραμμή με τη Νότιο Αμερική. Στην συνέχεια μετακομίζει στο Buenos Aires της Αργεντινής από όπου και συνεχίζει καθ' όλη την διάρκεια του πολέμου τη διαχείριση των πλοίων του Σουηδικού εφοπλιστικού οίκου "Μπροστρομ". Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Ευγενίδης προετοιμάζει την μεταπολεμική του εξόρμηση. Προβλέπει τις οικονομικές και ναυτιλιακές εξελίξεις που ακολουθούν το τέλος του πολέμου και προσαρμόζει αναλόγως τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες. Αμέσως μετά τον πόλεμο επιστρέφει στην Ευρώπη και με έδρα τη Γένοβα ιδρύει την εταιρία "Home Lines" με σκοπό να εξυπηρετήσει το έντονο μεταναστευτικό ρεύμα από την κατεστραμμένη Ευρώπη προς άλλες ηπείρους. Τα τέσσερα υπερωκεάνια που σύντομα αποκτά η εταιρία δρομολογούνται αρχικά προς τη Νότιο Αφρική και την Αυστραλία και στην συνέχεια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά καταφέρνοντας γρήγορα να κατακτήσουν την Τρίτη θέση της επιβατικής κίνησης στην γραμμή του Βόρειου Ατλαντικού.

     Το 1947 μεταφέρει εκ νέου την έδρα των δραστηριοτήτων του στο Vevey της Ελβετίας από όπου και διευθύνει τις ανά τον κόσμο επιχειρήσεις του. Με το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου το 1949 και το κλίμα πολιτικής σταθερότητας που σιγά σιγά αναπτύσσεται στην Ελλάδα, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την επιστροφή του Ευγένιου Ευγενίδη στην πατρίδα. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται στα μέσα του 1953 και είναι συνυφασμένη με την τότε κυβερνητική προσπάθεια για επαναπατρισμό της ναυτιλίας, καθιστώντας τον ως τον πρώτο εφοπλιστή που έδωσε το παράδειγμα επαναπατρισμού πλοίου του, εγγράφοντάς το μεταπολεμικά εις το ελληνικό νηολόγιο.

     Από τον Πειραιά και πάλι ξεκινά μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα που αφορά την διάνοιξη γραμμής συνδέουσας την Ελλάδα με την Νότιο Αμερική. Το πρώτο δρομολόγιο της γραμμής αυτής πραγματοποιείται την 13η Νοεμβρίου του 1953 από το υπό ελληνική σημαία πλοίο "Αθήναι" . Μετά το πετυχημένο αυτό εγχείρημα και μετά από σχετικό αίτημα της τότε κυβερνήσεως, ο Ευγενίδης υψώνει τη γαλανόλευκη στο υπερωκεάνιο "Ατλάντικ" και την 4η Δεκεμβρίου του ίδιου έτους υπογράφει σχετική σύμβαση με την οποία η Ελλάδα αποκτά μια σύγχρονη γέφυρα που την συνέδεσε με τον Νέο Κόσμο και τα ξενιτεμένα παιδιά της.

     Ο Ευγένιος Ευγενίδης έτρεφε ανέκαθεν βαθιά εκτίμηση στην τεχνική γνώση, σε κάθε επίπεδο. Ειδικότερα για την κατάσταση στην Ελλάδα υποστήριζε: <<Η αρρώστια στον τόπον μας είναι ότι δεν έχουμε κατάλληλους ανθρώπους για εκεί που μας χρειάζονται. Όλοι λένε ότι η Ελλάδα έχει μεγάλο υπόγειο πλούτο. Σίδερο, μολύβι, χρώμιο, βωξίτη κ.ά. Ωστόσο τα ελληνόπουλα σπουδάζουν γιατροί, δικηγόροι και φιλόλογοι που ύστερα δεν έχουμε τι να τους κάνουμε. Και μετά λέμε πως είμαστε λαός θαλασσινός.Όμως φτύνονμε αίμα για να βρούμε μηχανικούς πλοίων της προκοπής για νεώτερες μηχανές. Χωρίς τους ειδικούς και τους καταρτισμένους ανθρώπους, είναι αδύνατον να πάνε μπροστά οι κοινωνίες σήμερα...>>. 

     Η επιστροφή του στην πατρίδα δεν συνοδεύεται μόνο από επιτυχημένες επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλά και από μια σειρά φιλανθρωπικές προσπάθειες που είχαν σκοπό την έμπρακτη συμπαράσταση σε δεινοπαθούντες συνανθρώπους του.

     Οι καταστρεπτικοί σεισμοί της Κεφαλονιάς, Ζακύνθου και Ιθάκης υπήρξε η πρώτη ευκαιρία έμπρακτης εκδήλωσης της εθνικής ευαισθησίας του Θρακιώτη εφοπλιστή, ο οποίος αποστέλλει 1.000.000 δραχμές «εις προσπάθειαν ανακουφίσεως της δυστυχίας των Ελλήνων σεισμοπαθών». Παράλληλα μεταβαίνει στις σκανδιναβικές χώρες και χρησιμοποιώντας τις γνωριμίες και διασυνδέσεις του με τον επιχειρηματικό κόσμο καταφέρνει να συγκεντρώσεις άλλες 289.000 δραχμές.πρόσφερε σημαντικά ποσά στους σεισμοπαθείς τόσο εξ ιδίων πόρων όσο και δια της μεσολαβήσεώς του στις σκανδιναβικές χώρες.

     Ο αείμνηστος Ευγενίδης, είχε ευεργετήσει και την Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, δωρίζοντας ένα μεγάλο οικόπεδο στο Δήμο, με την προοπτική να ανεγερθεί στη συγκεκριμένη πόλη Δημοτικό Θέατρο. Τα χρόνια πέρασαν το Δημοτικό Θέατρο δεν έγινε και τελικά ο Δήμος παραχώρησε το οικόπεδο στη Δημόσιο για να ανεγερθεί Δικαστικό Μέγαρο. Σήμερα, παρά την μη εκπλήρωση της βούλησης του διαθέτη, το Μεσολόγγι έχει εν τούτοις ένα σύγχρονο Μέγαρο για τις ανάγκες της Θέμιδας.

      Με δική του δαπάνη εγκαταστάθηκε δίκτυο ύδρευσης στο Δελήτι του Νομού Έβρου, το οποίο μετά τη δωρεά του -τιμής ένεκεν- μετονομάστηκε σε Ευγενικό. Η συνέχεια της ανθρωπιστικής του δραστηριότητας , παρότι , ως επί το πλείστον ηθελημένα άγνωστη στο ευρύ κοινό, ήταν εξίσου έντονη. Όταν τον Απρίλιο του 1954 φεύγει από τη ζωή , είναι ήδη ένας καθιερωμένος διεθνώς , ως μεγάλου κύρους επιχειρηματική φυσιογνωμία και στην πατρίδα του ως εθνικός ευεργέτης.

     Ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου της Ελβετίας , Σοβερύ, αποκάλυψε μια προσωπική συζήτηση που είχε με τον Ευγένιο Ευγενίδη λίγες μέρες πριν το θάνατό του. << Δε θα έπρεπε ,΄κύριε Ευγενίδη να κουράζεστε τόσο, εξαντλώντας τις δυνάμεις σας και αγνοώντας τις επίμονες συστάσεις των γιατρών σας,>> Και ο Ευγενίδης , σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση του απάντησε  


<< Αγαπώ φίλε μου την εργασία μου . Λατρεύω τη δίνη των υποθέσεων, την υπερνίκηση των δυσκολιών, τον αγώνα για την επίτευξη του σκοπού που επιδιώκω. Ακόμη χαίρομαι , και μη φανεί υπερβολικό, την αποτυχία, γιατί έτσι καταλαβαίνω μετά τη χαρά από το θρίαμβο. Όλα αυτά είναι το ενδιαφέρον της ζωής για μένα. Επιθυμώ όμως έναν αιφνίδιο θάνατο , εκεί, στη θέση μου, την ώρα που εργάζομαι, με όλες τις πνευματικές μου δυνάμεις ακέραιες και πριν τα γεράματα κι αρρώστια με καταβάλλουν. Μακάρι ο Θεός να μου χαρίσει και αυτήν την καλή τύχη….>> 


Και ο Θεός άκουσε την επιθυμία του.Πέθανε στην Ελβετία στις 22 Απριλίου του 1954, στη διάρκεια μιας δεξίωσης , που μπορούσε να ήταν προς τιμήν του…

     Μετά το θάνατο του Ευγένιου Ευγενίδη, τη διοίκηση των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων ανέλαβε ένας από τους στενότερους συνεργάτες ο Νικόλαος Βερνίκος, ο οποίος σύμφωνα με την επιθυμία του έφερε από τότε ως δεύτερο επώνυμο το Ευγενίδης.

     Συνεχιστή του φιλανθρωπικού του έργου κατέστησε την αδελφή του Μαριάνθη Γ. Σίμου, η οποία ως εκτελεστής της διαθήκης του ανέλαβε την ολοκλήρωση και στην συνέχεια τη διαχείριση του ομώνυμου ιδρύματος το οποίο βάση της επιθυμίας του Ευγενίδη είχε σκοπό να "συμβάλλει εις την εκπαίδευσιν νέων ελληνικής ιθαγένειας εν επιστημονικώ και τεχνικώ πεδίω".

     Ο σημερινός πρόεδρος του ιδρύματος κ. Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης συνεχίζει με απόλυτη επιτυχία την παράδοση των προκατόχων του .

Ιδρυμα Ευγενίδου

<<Συνιστώ εν Αθήναις κατά τους ορισμούς του Ελληνικού Δικαίου Ιδρυμα υπό το Ονομα ΄΄Ιδρυμα Ευγενίδου΄΄ του οποίου σκοπός είναι να συμβάλη εις την εκπαίδευσιν νέων Ελληνικής ιθαγένειας εν τω επιστημονικώ και τεχνικώ πεδίω>> . 
Απόσπασμα από τη διαθήκη του 21-8-1952.Ο πολύπειρος και έμπειρος ευπατρίδης με την παράγραφο αυτή , άφηνε στη διαθήκη του την εντολή της ίδρυσης του ομώνυμου ιδρύματος, με στόχο να βοηθήσει τους νέους της Ελλάδας , ώστε να καταστούν ικανοί να βοηθήσουν στην μελλοντική ανάπτυξη της πατρίδας και την αξιοποίηση των πόρων αυτής.  

Το Ευγενίδειο Πλανητάριο

     Το Ευγενίδειο Πλανητάριο είχε ως στόχο τη διαμόρφωση ενός κέντρου διαχύσεως και εκλαικεύσεως των επιστημονικών γνώσεων για την Αστρονομία, την Αστροφυσική και το Διάστημα.  Ενας στόχος που ξεκίνησε το 1919 , όταν ο αρχιμηχανικός Βάλτερ Μπάουερσφελντ πρότεινε μια επαναστατική ιδέα για έναν ακίνητο θόλο , πάνω στον οποίον θα προβάλλονταν τα άστρα, οι πλανήτες , ο Ηλιος και η Σελήνη από έναν κινούμενο ηλεκτρομηχανικό προβολέα. 

     Ενενήντα δύο χρόνια μετά, το Νέο Ευγενίδειο Ψηφιακό  Πλανητάριο , με τα νέα του συστήματα  προσφέρει στους επισκέπτες του πολύπλοκες θεατρικές παραγωγές που στηρίζονται στη συμμετοχή των θεατών και στο κέντρισμα των αισθήσεών τους. Το Πλανητάριο ερμηνεύει και παρουσιάζει το νυχτερινό ουρανό, εμπνέει , συναρπάζει και ερεθίζει τη φαντασία του ανθρώπου σχετικά με τα μυστήρια του νυχτερινού ουρανού αλλά και της θέσεως του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν.   

Ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης» 

     Το ιστορικό ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης», μια κομψή τρικάταρτη σκούνα του 1929, σε μαγεύει καταρχήν με την ιστορία του. Η ζωή του ξεκινά από ένα φημισμένο ναυπηγείο στη βροχερή Σκωτία, ως " Sunbeam II ", ακολουθούν κρουαζιέρες αναψυχής στα ζεστά νερά της Μεσογείου, και στη συνέχεια, μυστικές αποστολές διάσωσης αγωνιστών της Αντίστασης στο Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Η δράση συνεχίζει μεταπολεμικά στις βόρειες θάλασσες, όπου το πλοίο, υπό σουηδική κυριότητα, λειτουργεί πλέον ως εκπαιδευτικό. Η μοίρα του πλοίου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την Ελλάδα, έτσι το 1965 το πλοίο αγοράστηκε από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας για να χρησιμοποιηθεί ως εκπαιδευτικό πλοίο για τους δοκίμους του. Το 1/3 των χρημάτων της αγοράς του προήλθαν από κληροδότημα της διαθήκης του εφοπλιστή και εθνικού ευεργέτη Ευγένιου Ευγενίδη. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, το πλοίο μετονομάστηκε «Ευγένιος Ευγενίδης». Για πολλά χρόνια, το πλοίο χρησιμοποιήθηκε ως εκπαιδευτικό, ενώ το 1992 παροπλίστηκε και μέχρι το 2002 παρέμενε αγκυροβολημένο στο Παλαιό Φάληρο, οπότε και παραχωρήθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό.